Yıl gecesi
Qırımtatarlarınıñ taqvimge bağlı bayramlarından biri Yıl Gecesidir. Bu bayram Aralıq (İlk qış) ayınıñ 22-inci künü ve gecesi qayd etilir edi. Bu bayram Qırımnıñ bütün bölgelerinde qayd etile edi, amma çeşit adlar ile biline edi. Meselâ, Qırımnıñ cenüp yalı boynda bu bayram Kalenda (latinceden “aynıñ ilk künü”) adı ile, 22 Aralıq ise Qantar, yani “teraze” dep adlandırıla edi. Qırımnıñ diger bölgelerinde ise Yıl başı ya da Yıl gecesi dep aytıla edi. Bu künden başlap Şubat (Kiçik qış) ayınıñ 4-ne qadar eñ qattı suvuqlar başlay edi. Bunıñ haqqında “Qırımda qış Qantardan soñ kele” atalar sözünden ögrenmek mümkün.
Yıl Gecesi bayramına tavuqlı ve pirniçli köbete pişirile edi, köbeteniñ üstüne ortasında boyalanğan bir yımırta qoya ediler.Bundan ğayrı aq helva da yapıla edi. Yıl Gecesi sofrasına oturmazdan evel aile azaları, duydurmayıp, biri-biriniñ betine qazan tübündeki küyeni yaqmağa tırışa ediler. Vaqıt şamata, şaqa-qorata içinde keçe edi. Qaranlıq tüşkeninen oğlan balalar tonnı ters taraftan kiyip, ev-evden yürip, “Kalenda, Kalenda!” dep, qıçıra ediler. Evge yaqınlaşqanda da «At tübünde ayılım, ne berseñız qayılım. Berseñız — oğluñız olsun, bermeseñız — taz qızıñız olsun» dep ayta ekenler. Ev bikesi balalarğa ceviz, tatlılıqlar, şekerlemeler bere edi. Qızlar ise bu gece nişanlıları kim olacaq dep, fal baqa ediler. Yastıq tübüne küzgü qoya ediler, sabasına ise qadınlarğa tüşlerini tarif etmege istey ediler, çünki o gece körülgen tüş kerçekleşecegine inanıla edi. Yigitler aqşam gizliden sevgen qızlarına kele ediler ve olarğa öz ocaqlarından bir kömürçik bere ediler, qudalarnı qabul etmege hazır olğanlarını-olmağanlarını soray ediler. Eger qız yigit oña öz ocağından bergen kömürçikni alsa, demek ki, şu yigitke evlenmege razı edi.
Yıl Gecesinde terekniñ dallarında ösken Baraş yaprağı degen bir ösümlikni cıya ediler. Yigitler o ösümlikni oq atıp tereklerden tüşüre ediler, yerge de tüşmesin dep, havada ekende tutmağa tırışa ediler. Baraş yaprağını kiriş qapı üstüne asa ediler, onıñ astından keçken adamnıñ qısmeti açıq olğanına inanıla edi.
Yıl Gecesiniñ sabasına ananeviy alüşke şorbası pişirile edi, onıñ esas malzemesi de yımırta edi. Yıl Gecesi pişirilgen yemeklerinde yımırta ayrı bir yer almaqta, çünki yımırta yañı ömürniñ temsilidir.
Böyle bir şekilde Qırımtatarları qış başlanğanını ve astronomik yılnıñ başlanğanını qayd ete ediler.
Куртиев Р. И. Календарные обряды крымских татар / [Qırımtatarlarınıñ taqvimge bağlı ananeleri]. - Симферополь: Крымское учебно-педагогическое государственное издательство, 1996
https://www.zooeco.com/0-kr/0-kr8-3.html
http://goloskrimanew.ru/yyil-bash-gedzhesi-drevniy-semeynyiy-prazdnik-ili-o-tom-kak-zima-v-kryim-posle-kantara-prihodit.html
https://www.crimeantatars.club/history/data/22-dekabrya-krymskie-tatary-otmechayut-jyl-gedzhesi
