QIRIMTATAR AT KÜLTÜRÜ - 4
6) Mevzuğa ait çeşit sözler
Atlanmaq – At üstüne minmek.
Atlandırmaq – Atqa minmege yardım etmek.
At oynatmaq – At üstünde yigitlik satmaq
Atnı tuvarmaq – Arabağa yekilgen atnı boş bıraqmaq.
At kübresi, fışqısı – At gübresi
At hırsızı – At hırsızı
At çibini – At çibini
At quveti – At quvveti
At çekimi – At çekimi
At başlı – Başı-yüzü uzun adam
At oğlanı – Atnı egerlep minmek içün ketirgen hızmetçi.
Atbaqar – Arandaki atlarnı baqqan kişi. Atnı çölde baqqan adamğa yılqıcı denile.
Atçı – Köy hocalığında atnı qaçırmaqnen oğraşqan adam.
Aqtaçı – Evelde at biçken ve atlarğa müür, tavra basqan adam. Çorabatırnıñ düşmanı Ali bek Kezlev yanındaki Aqtaçı köyünden olğan.
Atçapar – Qoşu çapıcı adam.
Kişnemek – Atnıñ seslenüv usulı.
Irğımaq – Atnıñ ög ayaqlarını köterip, töpege atlavı.
Qıçlamaq – Qıçına, yani artı-artına ketmek.
Qantarmaq – Atnıñ otlamaması içün tizginini qısqa etip, eger qaltağına bağlamaq.
Tebinmek – Tepmek – art ayaqlarınen urmaq.
Tebinlemek – Ög ayaqlarınen yerni tepip ve qar eşip otlamaq.
Tebin – Atlarnıñ qışta qar eşip, tebinlep otlaması.
Aran – Atlar yatağı.
Ahır – Aranda ayrı at içün qoralanğan yer.
Malat – Ufaq doğralıp, atqa berilgen piçen.
Yaydaq – Egerlenmegen , eğersiz at.
Ulav – At ve araba.
En – At ve başqa ev ayvanlarına basılğan tamğa.
Tavra – Atnı enlegende qızdırıp, bacaq töpesine basılğan ve en belgisini taşığan demir. “Tavra” sözü bes-belli tavlamaq, yani ateşke tutıp qızdırmaq fiilinden alınğan olsa kerek.
Tanav – Ayvanlarnıñ burun delikleri.
Qanışar – Ayvanlarnıñ mañlay ve burunı arasındaki kemik.
Sağrı – Atnıñ qıç ayaqları üstündeki sırtı. Atnı yaydaq mingende sağrısına oturalar, çünki o yer yımşaq ola.
Baytar, baydar – Atlarnı tedaviylegen otacı. Bu yerde qullanılğan otacı sözüniñ manası “çeşit otlar yardımınen tedaviyleyici adam” demektir.
Qımız – Biye sütünden azırlanılğan içimlik.
Qazı – At etinden azırlanılğan bir soy sucuq.
At yıldızı – “Pegas” adı ile belli yıldızlar üyüri.
Yıldız Atı – Nazm temsili olğan “Pegas” adında düldül.
LUĞAT
At oynatmaq: Atı binicisi üzerinde iken şaha kaldırmak
Yekilmek: (at için) Arabaya koşulmak
Yekilgen: (at için) Koşulan
Çibin: Sinek, kara sinek (aynı kelime farklı bölgelerde çıbın ve şıbın şeklinde de kullanılmaktadır)
At quveti: (Türkçe) Beygir gücü
At çekimi: Atlı
At oğlanı: Seyis
Atçı: At yetiştiricisi
At biçken: Görevi atı iğdiş etmek olan
Atçapar: Jokey
Eger qaltağı: Eyerin, tahtadan yapılmış olan, kafes biçimindeki iskeleti
Piçen: Saman
Enlemek: (atı) Damgalamak
Mañlay: Alın
Biye: Yavrulamış, tayı olan dişi at
Bir soy sucuq: Bir çeşit sucuk
Üyür: Grup, sürü
Düldül: Efsanevi tılsımlı ve kanatlı at, Hz.Ali’nin atı
