QIRIMDA BOLŞEVİK İŞĞALİ 
Qırımtatarları 1917 senesinde keçirilgen Qurultaynen öz devletlerini teşkil etme yoluna kirgen edi. Qırımtatar atlı polkı da Qırımğa alıp barılğanda, bu devletniñ ordusı olğan. Qırım Ahaliy Cumhuriyeti bu askeriy quvetke ve idariy teşkilatlanuvğa qarşı Qırımda bütünley hâkim degil edi. Fevral Revolütsiyasından soñ Rusiyede sadece Qırım Ahaliy Cumhuriyeti peyda olmadı. Qırımnıñ şimalinde Ukraina Ahaliy Cumhuriyeti de qurulğan edi. Qırımtatar Milliy Ükümetinen Kyiv Radası devletlerniñ sıñırları aqqında kelişken. Qırım yarımadası bütünley Qırım Ahaliy Cumhuriyetine taşlanğan edi. Ukraina Merkez Radası naziri Hruşevskiy ve halqara münasebetler naziri Lubinskiy, Ukraina Ahaliy Cumhuriyetiniñ Qırımda bir aqqa sahip olmağanını Qırım Ahaliy Cumhuriyetiniñ halqara münasebetler naziri Cafer Seydahmetke aytqan edi. Revolütsiyadan soñ keçirilgen Rusiye Milletleri Federalist Kongressinde bu Kyiv tarafından bildirilgen. Ukraina Ahaliy Cumhuriyetinde ilân etilgen esas qanunda da Qırımnıñ sıñırlarınıñ tışında toqtağan dep yazılğan.
Qırımda idariy olaraq Qırımtatar Milliy Ükümetinden başqa Aqyarda Bolşevik idaresi ve Aqmescitte federalist kongresinden soñ çıqqan Milletler Mümessilleri Şurası ve kimer Rus idariy apparatları bar edi. Hususiy olaraq Aqyardaki Bolşevikler askeriy quvetke sahip olğanı içün Qırımtatar Milliy Ükümeti için tehlükeli edi. Bunıñ içün Cafer Seydahmet, Milletler Mümessilleri Şurasınen körüşti. Bu şurada Bolşeviklerge qarşı olğan Polkovnik Makuhin ve Cafer Seydahmet, Aqyardaki bu tehlükege qarşı ortaqlaşmağa qarar berdi. Bu qarardan soñ Qırım İnqilabiy Ştabı quruldı. Milletler Mümessilleri Şurası, Qırımtatar Milliy Ükümetiniñ Harbiye Nazirlikni ve Qırım İnqilabiy Ştabını qabul etti.
Qırımtatar Milliy Ükümeti, Bolşeviklerge qarşı Qırımda qolunı quvetlendirmege tırışa edi. Bunıñ içün Qırımda olmağan diger Müslüman askeriy quvetlerden de ükümetke qol tutmasını istegen. Kerenskiy Ükümeti tarafından qurulğan Müslüman Ordusu, Romanya cephesinde edi. General Sülkeviçniñ idare etkeni bu ordu Qırımğa kelmedi. Çünkü General Sülkeviç, Litvanya Tatarlarından olmasına rağmen Tatarlıq şuurı olmağan ve Rusiye içinde Qırımnı oylamadan daa balaban işlerge qoşulmaq istegen edi.
Bolşeviklerni zayıflatmağa istegen Qırımtatar Milliy Ükümeti, bunıñ içün kimer tedbirlerge kirişti. Kezlevde Bolşeviklerniñ silahlarını taşığan eki vagon toqtatıldı. Bolşeviklerle olacaq cenk ihtimaline qarşı alınğan bu tedbirden soñ 18-19 Yanvar 1918-de Kefe ve Yaltada ilk çatışmalar oldı. Bolşevikler Yaltağa eki torpidobotnen (minonosets) kelgende, şeherniñ özlerine taşlanmasını istegen. Qırımtatarlar şeherni taşlamadı ve çıqqan çatışma soñunda Bolşeviklerniñ sanı daa çoq olğanından Yalta olarnıñ qoluna tüşti. 23 Yanvarnıñ gecesinde Qırımtatar askerleri, Aqyardan Ukrainadaki Bolşeviklerge qol tutmaq içün yiberilgen silâh olğan trenni toqtattı. Trendeki silâhlar alındı. O kün Aqyarda Bolşeviklernen Qırımtatar askeriy quvetleri arasında çatışmalar başlandı. Qırımtatarları 25 Yanvarda Bağçasarayğa qaytmaq zorunda qaldı. Çünki Bolşeviklerniñ nefer sanı ve silâh küçü daa çoq edi. 26 Yanvar 1918-de Bolşevikler Bağçasarayğa keldi. 27 Yanvarda ise Qırımtatar Milliy Ükümetiniñ merkezi olğan Aqmescit de Bolşeviklerniñ qoluna tüşti. 27 Yanvardan ükümet merkeziniñ işğalinen beraber Qırımda Bolşevik işğali başladı.
Bolşevik işğalindeki Hansaray, 1918
Bolşeviklerniñ işğalinden soñ Qırımda qızıl terör devri başladı. Sadece Qırımtatarlar içün degil, Bolşevik olmağan kimler bar ise, terörnıñ qurbanı olğan. Bolşevikler qatliam ve yağma yasadılar. Qaymaqam Osman Binaraslanov evinden alıp barıldı ve Bolşevikler tarafından öldürildi. Bolşeviklerniñ qoluna tüşken Qırımtatar askerleri şehit etildi. Almadan Aqmescitke tüşken Bolşevikler, halqnı qorquzmaq ve olarnıñ iradesini sındırmaq içün rastkele top, tüfek ve mitralyöznen ateş ettiler. Bu ateşten soñ Bolşevikler şeherni yağma etmege başlağan. Bu facialı işğalde Bolşevik bandaları insanlarnı qurşunğa tizip öldürdi. Bu şiddetli qatliamlarnı yasamaqta Bolşeviklerniñ maqsadı halqnı qorquzmaq ve özlerine qarşı kelebilecek küçleri olmağanını körsetmek edi. Bolşevik olmağan erkesniñ muqavemetni sındırmaq edi.
Aqmescit Bolşeviklerniñ qoluna tüşkende Qırımtatar Milliy Ükümetiniñ azaları türmege qapatıldı. Bular arasında Milliy Ükümetniñ reisi ve milliy küreşniñ yolbaşçısı Noman Çelebicihan ve Maliye ve Vaqıf Naziri olğan Seytcelil Hattat da bardı. Çelebicihan Efendi, Bolşevikler tarafından Aqyarğa alıp barıldı. Aqyarda Milliy Ükümet reisi qurşunğa tizilip qatil etildi. Noman Çelebi Cihan 23 Fevral 1918 tarihinde Bolşevikler tarafından bu şekilde öldürildi. Cesedi ise Qara Deñizğe salındı. Cafer Seydahmet ise Yaltada, Bolşeviklerden qaçqanda hayatını qorçaladı. Bolşeviklerniñ Qırımdaki bu ilk işğal devri 3 ay sürdi. Qurultay qapatıldı. Millet vekilleri ve Qırımtatar milliy areketiniñ azaları faaliyetlerine gizli devam etmege tırıştı.
Saylanğan Bibliografiya
HATİF, Osman Kemal. Gökbayrak Altında Milli Faaliyet. Haz. Hakan Kırımlı. Ankara: Kırım Türkleri Derneği, 1998.
HATİF, Osman Kemal. “Kırım’da Bolşevik İstilâsı Tarihinden I”, Kırım Mecmuası, No: 9, 22 Ağustos 1918, s. 161-163.
KIRIMLI, Hakan. Osmanlı Devleti ve Kırım Türklerinin İstiklâl Hareketleri (1917-1918). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 1985.
KIRIMER, Cafer Seydahmet. Bazı Hatıralar. İstanbul: Emel Vakfı, 1993.
