Kelecegimiz İçün Beraber Mücadele Etmekni Bir Vazife Olaraq Qabul Etem
1. Tuncer Qalqay kimdir? Öz sözleriñiznen özüñizni tanıtırsıñızmı?
1900 -ıncı yıllarnıñ soñlarında Qırımdan Anadoluğa hicret etken bir aileniñ 3-ünci quşağı olaraq 1962 yılında Ankarada doğdu. Balalığı ve gençliginiñ yaz aylarını Ankaranıñ qırımtatar köylerinde keçirdi. Qırımtatar tili başta olmaq üzere qırımtatar halqınıñ medeniy degerlerine ait pek çoq unsurı yaşayaraq menimsedi.
İlk, Orta, Lise ve yüksek tahsilini Ankarada bitirdi. Üniversitet yıllarında arqadaşları arasında Qırımlı olaraq tanınırken 1983 yılında Ankarağa avuşqan “Emel” dergisiniñ genç kadrlar sırasına aynı yıl içinde qoşuldı. Üniversitet yıllarında “Emel” dergisiniñ faaliyetlerine aktif ve yoğun olaraq büyük bir zaman ayırmaqnen birlikte 1985 yılında Ankara Üniversiteti ziraat Fakültetinden derece ile (alâ derece ve bölüm birincisi) olaraq mezun oldı. Yüksek Lisansını da 1988 yılında kene derece ile bitirdi.
12 Eylül 1980 darbesi ile bütün dernekler qapatılğanda 1983 yılında tekrar faaliyetke başlağan dernekler arasında Qırım Dernegi ilk sıralarda yer alğan edi. “Emel” dergisi ile birlikte Qırım Derneginiñ faaliyetlerine de aktif olaraq qoşuldı. Qırım Derneginde başlağan Qırımtatar halq oyunlarında taqım başı vazifesine qadar çıqarken Qırımtatar halq oyunları hocası olaraq Qırım Derneginde ve çeşit türlü Üniversitet talebeler qurulışlarında Qırımtatar halq oyunlarını ögretti.
Qırım Davasına büyük hızmetleri olacaq Dr. Ahmed İhsan Qırımlınıñ Qırım Dernegine qoşulmasına yolbaşçılıq etken “Emelciler” arasında bulundı. Dr. Ahmed İhsan Qırımlınıñ ilk reberligine seçilgen 1987 yılındaki Qırım Dernegi genel qurulınıñ organizatsiyasını teşkil etti. Ankara Temsilciligini 1986 yılından başlap yürgen “Emel” Dergisiniñ idaresinden yayınına qadar faal olaraq çalıştı. Qırım Derneginiñ 1989 yılından itibaren Umumiy Merkez olaraq teşkil etilmesi işlerinde faal olaraq iştirak etti. Vatan Qırımğa yapılğan ilk seyahatlardan birisi olaraq körülgen seyahat ile 1990 yılından başlap Qırımnı ziyaret etmege başladı.
Bu seyahatlar Qırımnıñ işğal etilgen 2014 yılına qadar devam etti. Bu vaqıt devamında Vatan Qırımğa yönelik pek çoq leyhalarda iştirak etti. 2006-2007 yılları arasında arqadaşlarınen beraber “Fikirde Birlik” adlı internet dergisini çıkardı. Bir süre “Qırım” dergisiniñ yayın organı olğan “Qırım Bülteni”niñ Yayın Qurulı Başqanlığı vazifesini yürütti. Qırım Derneginde Umumiy Kâtiplik, Umumiy Reis Yardımcılığı ve Umumiy Reislik kibi ehemiyetli vazifelerde bulundı.
Ankarada bulunğan Ballıqpınar adlı Qırımtatar köyünde “Qırımtatar Medeniyeti Evi” qurulmasına yönetilgen işlerge reberlik etti. 2021 ylında faaliyetke başlağan Ballıqpınar Qırımtatar Medenyeti Eviniñ Qırım Vaqfı terkbinde yer almasını temin etti. Hal-hazırda Qırım Vaqfı Reisi vazifesini eda etmektedir.
2. Qırımtatarı olmaqtan ğayrı Qırım sevgiñiz nasıl başladı?
Saatli Maarif Takviminiñ 18 Mayıs 1977 tarihli saifesinde “18 Mayıs 1944 tarihinde Qırımtatarları Stalin tarafından vatanları Qırımdan toplu sürgünge yollanıldı” notunı körgenim künden berli terenden sarsılmaq ile birlikte ögrenmek içün arayışqa kirdim. Daha 15 yaşımda toplu sürgün, soyqırım kibi qavramlar ile tanışqan edim. İnsaniyetke qarşı yapılğan cinayetniñ vahşiyligini añladıqça arayışım daha da arttı. İnsanlıq adına utandırğan bu faciağa, bu vahşetke bir insan olaraq duyğusız qalamağan edim. O yıllarda bu sürgünnen bağlı qaynaq tapmaq aman-aman imkânsız edi. Sürgün mevzusında bilgi almağa çalışırken “Emel” adında bir Qırımtatar dergisiniñ çıqqanını da ögrendim. Tapıp olğanım “Emel” dergisiniñ bazı nüshalarından Qırım mevzusında bilgi qazanmağa başladım. O yıllarda “Emel” dergisine merağım kün keçtikçe arta edi. İstanbulda yayınlanğan “Emel” dergisinde çalışmağa arzu etmege de başlağan edim. “Emel” dergisi 1983 yılında Ankarağa avuşqanda arzularım da kerçekleşti.
3. Şimdi Qırım Vaqfınıñ reisi olaraq çalışasıñız. Bizge vaqıf haqqında da hikâye etermisiñiz?
Vaqfımız 1999 yılında qurulğanda temel maqsatlarından biri de Qırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Dernegi (qısqa adı ile Qırım Derneginiñ) hükmiy şahsiyet olaraq barlığını devam ete bilecek her türlü destekniñ berilmesi edi. Bu maqsatqa yönetilgen olaraq 2001 yılında bu binamıznıñ arsası alınğan ve 2008 yılında da inşaatı başlanğan edi. Uzunca sürgen, meşaqatlı ve qıyın bir süreçniñ soñunda iskanı da alınğan bina 2018 yılında Qırım Dernegine teslim etildi. Binadaki eksikliklerni tamamlap resmiy açılışını 2019 yılında Ukrayna Cumhurbaşqanı Zelenskiy ve Milli Liderimiz Mustafa Qırımoğlu ile yapqan Vaqfımıznıñ qurucısı Qırım Dernegi bugünge qadar da pek degerli faaliyetlerge bu binamızda yer berdi.
Vaqfımıznıñ qurucısı olğan Qırım Derneginiñ reberleri de bir vefa köstererek Vaqfımıznıñ qurucı Reisi Dr. Ahmed İhsan Qırımlınıñ adını binamızğa berdi. En büyük arzumızdan biri olğan binanıñ bitkenini körmek yaşarken qısmet olmasa da, çoq emek bergen binada adı ile yaşatılması Dr. Ahmed İhsan Qırımlığa minnetdarlığımıznıñ da bir köstergiçi oldı. Bu vesile ile Başqanımıznı şükran ve rahmet ile añam.
Vaqfımıznıñ ofisi de yer alğan Dr. Ahmed İhsan Qırımlı Sosyal Tesisindeki faaliyetlerimiz devam etmektedir. “Tarih ve Medeniyet Konferansları”nıñ ilkini 2023 senesi İlk Qış ayınıñ 2 -si tarihinde keçirdik. “Aqyardan Aqşehirge Bir Köç Hikayesi” adlı eserni kün tertibimizge alaraq eserniñ müellifi Servet Odamannı musafir ettik. Bundan soñraki, yani 2024 yılındaki faaliyetlerimiz vaqfımıznıñ 25. Qurulış yıldönümine de bağışlanacaq. Büyük Qırımtatar sürgüniniñ 80-inci yıldönümi, Qırımnıñ Rusiye tarafından işğaliniñ 10-uncı yıldönümi de 2024-ünci yılındaki kündemimizde yer alacaq.
Cumhuriyetimizniñ 100-ünci yılı vesilesi ile bu dönemki işlerimizniñ çoqusı Türkiye merkezli olacaq. Qırımtatarları ile bağlı Türkiyede yapılğan işler neticesinde ortağa çıqarılğan eserlerni kün tertibine alacaq ve eserlerniñ müelliflerini davet etmege devam etecekmiz.
4. Sizden soñra vaqıf ve derneklerde çalışacaq gençlerge neler tavsiye etersiñiz?
Eñ evelâ özlerini tanısınlar. Buña ailelerinden başlayaraq ketebilgenleri qadar keri ketsinler. Yani aile tarihlerini yazmağa başlasınlar. Bu çerçivede medeniy degerlerinden milliy kimliklerine qadar ketken yolda keşf etkenleri unsurlarnı bir şekilde qayd etsinler, yazıp alsınlar.
Bularnı nasıl qoruyacaqları, kelecekke nasıl taşıycaqları, nasıl degerlendirecekleri mevzusında fikirler ve proyektler tüşünsinler. Bu yolğa kirgende zaten daha çoq oquycaq, daha çoq araştıracaq ve de tamırları olğan keçmişni saracağı sıqı bağlar ile kelecekke daha sağlam adımlar atacaqlardır.
5. Soñ olaraq bütün sühbetlerimizniñ klasik sualini bereyim. Qırımnıñ siziñ içün ehemiyetini, elbette, bilemiz. Ancaq oquyıcılarımız içün öz sözleriñiznen Qırımnıñ yüregiñizdeki yerini añlatırsıñızmı?
Özümni Qırımnıñ bir parçası olaraq körem. Öz barlığıma inansam, Qırımnıñ teren keçmişini menimseyerek kelecegini de tüşünmem qadar tabiiy bir şey olamaz. Aksi halda öz barlığımnı inkâr etecek kibi olurım. Keçmişniñ barlığımızğa yüklegen mesuliyet çerçivesinde Qırımnıñ ve Qırımtatar halqınıñ kelecegi içün daha çoq zaman ayırmaq, daha çoq çalışmaq kerekmiz. Qırımtatar halqı 18 Mayıs 1944 tarihinde bütünley vatanlarından sürgünge yollanılğanda yoq etilgenlerini zannetken ediler. Bu sürgün esnasında ve devam etken aylarda nüfuslarınıñ yarısını ğayıp etkenlerine rağmen Vatanlarından asla vazgeçmediler.
Yıllar boyunca pek qıyın şartlarda vatanğa qaytuv mücadelesini ettiler. Bu azimli mücadeleleri soñunda 1980-inci yıllarnıñ soñlarına doğru kütleviy tarzda vatanlarına qaytmağa başladılar. Bunı yaparken de hiç kimseden yardım almadılar. Tişleri ile, tırnaqları ile qazğan çuqurlardan başlayaraq evlerini qurdılar. Camilerini, mekteplerini, sanat qurumlarını inşa ettiler. Öz yolbaşçılığını teşkil eterek, demokratik usullar çerçivesinde, insaniy ve vicdaniy esaslardan çetleşmeyip, vatanlarında yañıdan filislenip tamır attılar. Efsaneviy mücadeleleri ile Qırımnıñ sahipleri olğanlarını isbatladılar. Bütün bular parçası olğanım halqımnı daha çoq sahiplenmek içün sebep ola. 2014 yılındaki Qırımnıñ Rusiye tarafından işğaliniñ artından milliy qazanımlarınıñ çoqu yoq etilse de, egilmediler, tirendiler. İşğalni qabul etmediler. 2014 yılında vatanları Qırımnıñ işğaline nasıl qarşı çıqqan olsalar, bugün Ukrayna topraqlarınıñ bir bölüminde devam etken Rusiyeniñ işğaline de aynı qararlılıqnen qarşı çıqalar. Parçası olğanım halqımnıñ, vatanımnıñ bugünki vaziyeti içün ne qadar qayğılansam da, kelecegimiz içün beraber soñuna qadar mücadele etmekni bir vazife olaraq qabul etem.
