Menim içün Qırım, qalbimdeki bir yer, bir ses, bir çağıruv…
1) “Evelina Kemileva kimdir?” – desek, bizge özüñizni nasıl añlatırsıñız?
1944-te Qırımtatarlarını Qırımdan Orta Asiyağa sürgün etkenden soñ bitamlar ve qartbabamlar Özbekistanğa tüşeler. Bütün hayatlarını ailemnen beraber anda keçirdiler ve anda, 1985-te Ilk yaz ayınıñ 18-nde Cizaq şeherinde dunyağa keldim. Sovetler Birligi çöker-çökmez qartbabam Qırımğa ketmege qarar berdi ve 1991-de bütün ailem Aqmescitke köçti. Qırımdaki mektepten mezun oldım, soñradan Tavriya Milliy Üniversiteti Çetel Tiller Fakülteti ve Kıyiv Medeniyet Üniversiteti rejissörlik bölüminde magistraturrada oqudım. 2006 yılında yapılğan sınav neticesinde Qırımtatar Folklor Toplulığı “Qırım” ansambline oyuncı olaraq qabul etildim.
Pek qıyın zamanlar olğanına baqmadan ailem tahsil bermege tırıştı. Anam ve babam o zamanlarda inanılmaz çoq çalıştılar, o sebepten terbiyem ve tahsilimnen bitam (Zari) oğraştı ve bunıñ içün oña pek minnetdarım. Özü hoca, uzun yıllar mektep müdiri olaraq çalışqan edi. Özbekistan ve SSCBniñ nam qazanğan hocası edi menim bitam. Maña vatan sevgisini, medeniyet sevgisini aşılağan o edi. Meni o zamanları Aqmescitte olğan bütün kurslarğa alıp bara edi. Balalığımda yalıñız oyun degil, muzıka, resim ve yabancı til tahsilini de aldım.
2) Bilemiz ki, oyun siziñ hayatıñız. Bu sevgi ne zaman ve nasıl başladı?
6 yaşımda olğanımda bir troleybüs durağında Eskender qartbabamnen küçük bir ilân kördik: “Qırımdaki ilk Qırımtatar Lisesine” (O zamanları hafta soñu mekteplerine “lise” dep aytıla edi) balalar alınacağı haqqında yazılğan edi: Qırımtatar oyunları, Qırımtatar horu, resim, el işleri ve sahna sanatı dersleri hafta soñu yapılacağı yazılğan edi. Qartbabam maña aylanıp: “Qızım, bunı denemek isteysiñmi?” dep soradı. Tabi ki, meraqlandım ve memnüniyetnen qabul ettim, bu sebepten bütün hafta soñu vaqtımnı bu lisede keçirdim, ders üstüne derske kirdim. Oyun dersi ayrı bir sanat şekli edi. Horeograf ve Qırımtatar oyunı hocası, balalarnen çalışmaq içün mahsus davet etilgen belli oyuncı Cemile hanım Osmanova edi. Ancaq böyle bir Qırımtatar lisesi, ne yazıq ki, uzun vadeli olmadı, çeşit sebeplerden dağıldı. Amma eñ mühim sebep dersler yapılğan binanıñ elimizden alınması ve Qırımtatarlarınıñ bu tür dersler bermesiniñ yasaqlanması edi.
Ne qadar zaman keçkenini hatırlamayım, amma 18 Mayısta qartbabamnen beraber Aqmescitte Qırımtatarlarınıñ sürgün etilmesinen bağlı mitingke barğan edik. O yıl Qırımtatar Meclisi, her şeherden ve köyden halqnıñ yürerek Aqmescitke doğru hareket etmesine qarar bergenini hatırlayım. Uzaqta yaşağan insanlar 18 Mayısta Aqmescitniñ merkez meydanında hep beraber olabilmek içün bir qaç kün evel yolğa çıqtıılar. Soñra bütün bu insanlar şeherniñ merkez meydanına ketken büyük bir kolonnağa birleşti ve bu kolonnalardan birinde Cemile hanımnen rastkeldik ve özü bir balalar toplulığı açacağını ayttı ve meni de davet etti.
Böyle etip, Ukrayinada nam qazanğan medeniyet erbabı, Qırım Cumhuriyetinde nam qazanğan artist Cemile Osmanova ile çalışmağa başladım. Balalığımnıñ unutılmaz yılları edi, çoq kösterüvler yaptıq, oynadıq, repetitsiyalar yaptıq, yurt tışında konsertler berdik. Oyun sevgisini aşılağan Cemile hanım edi. Umumen alğanda, hocamnıñ meni oyunnıñ güzelligine ve terenligine aşıq etmesiniñ ve maña medeniyetni nasıl qorçalaycağımnı ögretmesiniñ, maña tek bir sanatçı olaraq degil, aynı zamanda mirasımıznıñ qoruyıcısı ve yayıcısı olaraq da büyük bir mesuliyet bergenine inanam. Bu hususiy bir miras!
3) Gençlerge ilham bermesi içün sorasaq, yahşı bir oyuncı olmaq içün nasıl bir çalışma tertibi qullanılmalı?
Yahşı bir oyuncı olmaq içün tertipli, sabırlı ve sürekli çalışmağa kerektir. Bu meslek, yalıñız fizikiy bir qabiliyet degil, bir yaşam tarzıdır. Gençler, bu yolda her kün küçük adımlar ataraq, büyük neticeler elde etebilirler. Balalarnıñ oyunğa duyğan sevgileri olarnı daha küçlü eter. İnkişaf vaqıt alır. Sabırlı olmaq, zorluqlarnen qarşılaşqanıñızda ruhtan tüşmemek, eñ büyük muvafaqiyetniñ anahtarıdır. Muvafaqiyet bir yolculıqtır, tek bir adımda degil, her keçken künde qazanılır.
Oyun, bir oyuncı olaraq menim içün tek belli bir hareketler sırası degil, aynı zamanda özüni ifade etme biçimi, duyğulı bir çıqış noqtası ve fizikiy bir haberleşüv vastasıdır. Oyun, bedeniñnen duyğularnı, tüşüncelerni ve hikayelerni añlatmaqnıñ bir yoludır. Muzıka ve ritmle birleşkeninde, vucutnıñ bir añlatıcı vastasına çevirilir, özüni serbest ifade etebilecegiñ bir alan yaratır.
Oyun aynı zamanda qattı bir tertip-nizam talap eter. Her hareketniñ, her adımnıñ bir añlamı bardır ve bularnı doğru bir şekilde ifade etebilmek içün devamlı bir hareket ve emek kerektir. Ancaq bütün bu ıntıluvlar oyunnıñ saña bergen keyf ve serbestlik duyğusınen birleşkende, oyun hayatıñnıñ bir parçası olıp qala. Bu, bazan bir küçlü istek, bazan bir terapi, bazan da bir toplulıqnen bağ qurma yoludır. Sözler oyunnıñ mahiyetini aqtaramaz, sadece oynarken bunı is eteceksiñiz!
4) Uzun vaqıttan berli “Cıyın” ansambli ile çalışasıñız. Bizge ansamblnen bağlı neler aytıp olursıñız?
“Cıyın” ansambli ile uzun vaqıt devamında çalışmaq menim içün pek degerli bir tecribedir. Ansambl, tek bir oyun toplulığı degil, aynı zamanda bir aile kibidir. Her şahıs, beraber çalışqanımız vaqıtta hem teknik, hem de duyğu añlamda biri-birini destekley, küçlendire. Bu, sanatnen bağlı yaratıcılıq süreçinde pek mühim bir bağ ve uyum yarata.
“Cıyın” ansambliniñ eñ mühim hususiyetlerinden biri, medeniy mirasqa duyğan sayğı ve bu mirasnı zemaneviy dünyada yaşatılmasına yönetilgen faaliyettir. Hususan Qırımtatar halq oyunlarını, olarnıñ tarihini ve duyğusını sahnağa taşırken, hem ananeviy unsurlarnı, hem de zemaneviy oyun añlayışını birleştirebilgen bir toplulıqtır. Bu sayede hem keçmişke, hem de kelecekke köpür quramız. Ansamblniñ her bir azası bu oyunlarnı sadece birer hareket olaraq degil, aynı zamanda birer tarihiy ve medeniy añlatı olaraq da sahiplene.
Birlikte çalışıp, oyunnıñ sadece bir kösterüv degil, bir münasebet şekli, bir duyğu aqtarımı olğanını daha çoq is etem. “Cıyın” ansamblinde her añ, duyğulı bir bağ quraraq çalışmaq, yalıñız teknik degil, aynı zamanda içtimaiy ve medeniy mesuliyetni de taşıy. Her kösterüv bir añlatuvdır; keçmişten kelgen, faqat bugünge ve kelecekke de hitap etken bir añlatuv.
Ansamblde tek şahsiy qabiliyetler degil, toplulıq ruhu da ög planğa çıqa. Beraber çalışmaq, biri-birinden ögrenmek ve biri-birini daha yahşı añlap hareket etmek, sahnada kerçekten küçlü bir enerji yarata. Her kösterüv, farqlı bir tecribe ola, çünki her şahıs o anda kösterüvle sahnada birleşe ve birlikte bir bütün halına kelemiz.
Soñ olaraq, medeniyetimizni yaşatmaq vazifesinen yolğa çıqqan bu toplulıq, her keçirgenimiz repetitsiya ve her sahna tecribesi ile bu vazifeni biraz daha pekiştire. “Cıyın” ansambli ile çalışmaq hem özümni, hem de medeniyetimizni ifade etmek içün büyük bir fursat ve bu yolculıqnı devam ettirmek, kelecekke taşımaq kerçekten heyecan berici bir şeydir.
Bu fursattan faydalanıp, şunı da qoşmaq isteyim ki, oyun ve muzıka dersleriniñ balanıñ zehin ve idrak qabiliyetleriniñ inkişafı içün müsbet tesiri olabilecegini isbat etken birçok araştırma bardır. Bunıñ sebebi muzıka ve oyunnıñ beyinniñ farqlı bölgelerini hareketke keçirerek, hafıza, diqqat, mekânda farqındalıq ve yaratıcılıqta ilerilemesini teşviq etmesidir. Şunıñ içün balañıznı oyun derslerine yibermekte fayda bardır, bu sebeple “Cıyın” ansamblimizniñ qapıları her zaman açıq ve yañı qatılımcılarnı her zaman beklermiz! Ekincisi, balañıznıñ hafızasında unutılmaz hatıralar qaldıracaqsıñız, çünki taqım içindeki münasebetler, yañı ortaq kezintiler, repetisyalar ve konsertler balanıñ kelecekteki sosial yaşayışına ve parlaq, unutılmaz bir balalığına tesir eter!
5) Siz tek Qırımda ve Türkiyede degil, Litvaniyada ve Özbekistanda da oyun ile bağlı faaliyet ettiñiz, Qırımtatar oyunlarını añlattıñız. Nasıl bir tecribe edi? Biznen közetüvleriñizni paylaşırsıñızmı?
Bu yılnıñ Çeçek ayında Özbekistan Medeniyet Nazirligi tarafından Hiva şeherine Halqara "Lâzgi" oyun festivaline davet etildim. 20 ülkeden ziyade iştirakçiler bar edi. Festival çerçevesinde ilmiy konferensiya teşkil etildi.
Men de bu konferensiyada “Qırımtatar halq oyunları inkişafınıñ tarihiy aspektleri” adlı maruzanen çıqışta bulundım. Pek musbet seslenüvler aldım. Maqalem Ekinci Halqara İlmiy-Ameliy Konferensiyanıñ materiallar cıyıntığında yer alğan seçmeli maqalelerden biri edi.
Soñra da Oraq ayında Litvanyağa davet etildim ve Özbekistanda nazariy faaliyet olğan olsa, Litvanyada tam tersi praktik faaliyetler oldı. Balalar içün yaz kampı edi. Maña bir hafta içinde sadece çocuqlarğa Qırımtatar oyunını ögretmekle sıñırlanmayıp, aynı zamanda Qına Gecesi içün bir program hazırlamaq vazifesi berildi. Pek kergin künler edi, balalar ayırıca vokal ve muzıka tahsili aldılar. Dersler arasında çeşit türlü workshoplar içün zaman bar edi: oqçılıq, teri işlemecilik, at minicilik turu yaptıq. Trakayda Melekler töpesinde kezdik, amma tabi ki, aynı zamanda konsertke hazırlanmağa devam ettik. Eñ soñunda Trakay Medeniyet Evinde muhteşem bir konsert qoydıq.
Kerçekten de, professiyonallarnen ve balalarnen çalışmaq, her eki halda da pek farqlı, amma aynı derecede degerli tecribe bere. Her eki tecribe de beñzersiz edi.
Özbekistanda festivalde professional oyun hocalarınen çalışmaq diqqatımnı çekti, Özbek oyun medeniyeti haqqında çoq şey ögrendim, tecribemni dünyanıñ farqlı yerlerinden kelgen hocalarnen paylaşmaq heyecanlı edi.
Litvaniyada balalarnen çalışmaq ise bam-başqa bir tecribe edi ve daha neşeli, enerjik ve saf bir şarait bar edi. Balalar, oyunğa büyük bir heyecan ve meraqnen yanaşalar. Olarnıñ saf ve tabiiy merağı, her adımnı keşfetken sayın yaşağan sağlam qarşılıqları ve eglence tarzında ögrenme şekilleri meni hep hareket ettirdi.
6) Oyun alanında hayalıñız nedir?
“Cıyın” ansambli ile oyun çalışmalarımda hayalım, Qırımtatar medeniyetini sahnada eñ teren şekilde yaşatmaqtır. Oyun menim içün tek bir kösterüv degil, bir hikaye añlatımı, bir duyğu aqtarımı ve bir medeniyetniñ yaşatılmasınıñ vastasıdır. Bu sebepten, oyun çalışmalarımda hayalım, her bir hareketniñ, her bir adımnıñ, bu medeniyetniñ tarihini, acılarını, sevinçlerini ve tirençini seyircige yetkizmektir.
Menim hayalım, bu oyunlarnı seyir etken her kesniñ tek körünişli bir şou seyir etmekle sıñırlanmayıp, bir zaman yolculığına çıqması ve Qırımtatar halqınıñ tarihini, medeniyetini daha yahşı añlamasıdır. Medeniy mirasnı künümizniñ sanatına taşımaq ve bunı halqara bir til olaraq kösterebilmek, pek mühim bir maqsattır.
“Cıyın” ansambliniñ oyun çalışmalarında her bir kösterüvniñ bir içtimaiy mesaj taşımasını isteyim. Bu mesaj tek halqnıñ keçmişini hatırlamaq ile bağlı degil, aynı zamanda kelecekke dair ümütler ve birlikni qutlamaq demektir. Oyun tek fizikiy bir ifade degil, insanlarnı birleştirgen, tüşündirgen, bir arada tutqan küçlü bir tildir. Bu küçni “Cıyın” ansambli ile qullanaraq, hem halqımızğa hem de bütün dünyanen küçlü bir bağ qurmağa hayal etem.
Bir başqa hayalım da oyunnı bir ögrenüv vastası olaraq qullanmaqtır. “Cıyın” ansambliniñ her çalışması, hem oyuncılar, hem de seyirciler içün bir ögrenme fursatıdır. Gençlerge oyun sadece bir sanat degil, aynı zamanda bir kimlik inşası ve içtimaiy alâmetni qoruma yolu olğanını kösterebilmektir. Keçmişniñ izlerini oyunda yaşataraq, kelecekke de bir köpür qurmaq isteyim.
Soñ olaraq, yanı icadiy proyektler ile medeniyetimizni global sahnalarda temsil etmek de büyük bir hayalımdır. Qırımtatar medeniyetiniñ daha keniş kütlelerge yetkizmesi, farqlı oyun disiplinlerinen bağda bulunaraq, daha zengin ve farqlı baqış açılarınen birleşmesi… Bularnıñ hepisi “Cıyın” ansambli ile yapmağa arzu etkenimiz mühim adımlardır.
7) Soñ sualimiz Qırım… Qırım siziñ içün ne demek?
Qırım, menim içün bir kimlik, bir tamır ve bir añlam bütünidir. Qırım, yalıñız bir coğrafiya degil, teren bir medeniyetniñ, tarihiy bir mirasnıñ ve içtimaiy hafızanıñ temsilidir. Qırım, Qırımtatar halqınıñ tarihiy yurtudır ve olarnıñ barlıq mücadelesini, medeniy tirençini, serbestlik arzularını eñ sıqı şekilde is etkenimiz bir topraq parçasıdır. Qırım, ailelerimizniñ keçmişini, ürf-adetlerini, közyaşlarını ve ümütlerini taşığan bir yerdir.
Qırım menim içün Qırımtatar medeniyetiniñ yañıdan doğuşı, hasreti ve hatırlanması demektir. Bu topraqlar, bizge hem bir bağ, hem de bir mesuliyet bere. Qırımdan uzaq olsaq da, onıñ medeniyetini, tilini, ürf-adetlerini ve tarihini yaşatmaq, qorumaq ve kelecekke taşımaq içün bir vazife olğanını duyam.
Qırım bizim tek keçmişimiz degil, aynı zamanda kelecegimizdir. Bu topraqlarda olğan halq, medeniyet ve kimlik, zorluqlarğa rağmen yaşamaqta ve bar olmaqtadır. Qırımnıñ ğayıp etilgen parçaları, medeniy zenginligi ve insanları, maña her vaqıt tirenüvniñ, serbestlikniñ ve birlikniñ kücüni hatırlatır.
Ve, belki de, eñ mühim añlamı: Qırım, bir evdir. Yüzyıllarca taşığan acılar, sevinçler, ürf-adetler ve yaşamlar, hep bir arada, bu topraqlarda buluşqan ve her zaman buluşacaqtır. Menim içün Qırım, qalbimdeki bir yer, bir ses, bir çağıruv…
