QIRIMDAN DOBRUCAĞA, TÜRKİYEDEN AMERİKAGA
QIRIM TATARI TARİHÇI KEMAL QARPATNIÑ HAYATI
Romaniyanıñ Dobruca müitinde Babadağ qasabasında doğdu. Qorantası, Qırımdan Dobrucağa, andan da Anadoluğa icret etken Qırım Tatar asıllı edi. Qarpatnıñ balalığı, doğganı sırt (şimaliy) Dobrucada keçti.
Prof. Dr. Kemal Qarpat, qorantası İstanbulğa taşınğan son yaşlıq senelerinni keçirgeni bu şeerde universitetge başladı. İstanbul Üniversiteti Hukuk Fakültetinden mezun olğan soñ Washington ve New York Üniversitetlerinde siyasiy ve içtimaiy ilimler üzerine yüksek lisans ve doqtora yasadı.
Romaniyadaqı tarih ihtisasınıñ artından Ameriqan tarihi, Rus tarihi, Ortadoğu tarihi ve Osmanlı tarihi mevzularında çeşit türlü kurslarga qatnağan Qarpat, aqademik çalışmalarına 1950 senesinde New York ve Washington Üniversitetlerinde başladı.
Qarpat; Harvard, Princeton, Colombia, ODTÜ, Ecole des Hautes Etudes en Science Sociales kibi pek çoq saylavlı üniversitetde ders berdi. Bir vaqıt Birleşken Milletler İqtisadiy ve İçtimaiy Şurasında da vazife aldı.
Kemal Qarpat, 1970-1988 seneleri boyunca Wisconsin Üniversiteti Ortadoğu Çalışmaları Bölük Başqanlığı’nı yürsetti. Türk Araştırmaları Cemiyetineñ Türk Araştırmaları Qurumu’nun başqanlıklarını yasadı. Qarpat, Orta Asya Çalışmaları Cemiyetiniñ qurucu başqanlığından son Wisconsin Üniversiteti Orta Asya Çalışmaları Programmasının bölük başqanlığı vazifesini yasadı.
Türk Tarih Qurumu şeref azası olğan Qarpat, ilmiy çalışmaları dolayısıneñ Romaniya mustaqillik medali ve Bükreş Üniversiteti Dimitri Cantemir medalineñ mükâfatlandırıldı. Qarpat, Romanya Ovidius Üniversiteti ve Rusiye Çuvaş Milli Üniversiteti şeref doqtorası, Rusya Kazan Bilimler Akademiyası şeref azalığı, Wisconsin Üniversiteti Hilldale Mükâfatı ve Türk Bilimler Aqademiyası Mükâfatı’na layıq körüldü.
Özü de bir Qırım Tatarı olğan Qarpat, Türk siyasiy tarihi, sosyologiya ve ideologiyaları başta pek köp mevzuda eserler berdi. Dünyanın pek çoq müim üniversitetinde dersler bererek, talebe yetiştirdi. Türkiye’deki Qırım Tatar diasporasının qıymetli simalarından Prof. Haqan Qırımlınıñ da ocası edi.
20 Şubat 2019-da vefat etken namlı Qırım Tatar tarihçı Kemal Qarpat içün 25 Şubat 2019 tarihında İstanbul Üniversiteti (İÜ) Rektörlük Binasında cenaze merasimi tertip etildi. Cenaze merasimine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğanıñ da katnağanı Prof. Dr. Kemal Qarpat, Fatih Camii haziresine defin etildi.
ESERLERİ
Tarihçı Kemal Qarpat, 20 memlekette neşir etilgen 100’den ziyade makalege ve çok sayıda kitabğa imza qoydı. Eserlerinden saylangan bazıları aşağıdadır.
Türk Demokratsiya Tarihı (1967), Geceqondu Üzerine (1973), Türkiyede İçtimaiy Aylanuv (1976), Osmanlı ve Dünya (2000), Osmanlıda Hoşkörüv (Neşirge azırlav, 2000), Ortadoğuda Osmanlı Mirası ve Milletçilik (2001), Osmanlı Modernleşüvü (2002), Türkiye ve Orta Asiya (2003), Osmanlı Nüfusu 1830-1914(2003), Balkanlarda Osmanlı Mirası ve Milletçilik (2004), İslâmnıñ Siyasiyleşüvü (2004), Osmanlı Geçmişi ve Bugünnüñ Türkiyesi, Çağdaş Türk Edebiyatında İçtimaiy Mevzular, Osmanlıda Denişüv Modernleşüv ve Milletçilik (2005), Türkiyede Siyasiy Sistemanıñ Evrimi 1876-1980 (2005).
