QIRIMTATARLARNIÑ TAQVİMLERİNE DAİR-1 
YIL GECESİ
Tarihiy yurtu Qırımda asırlar devamında öz tili, yazısı, edebiyatı, medeniyeti ve cümleden, taqvimine malik millet olaraq şekillengen qırımtatarlar birinci işğalden soñ ille degerliklerini saqlap qalmaq, tilini-dinini qorçalamaq içün "aq topraqlarğa" icret etmek zorunda ola, halqnıñ qalğan qısmınıñ eñ ileri insanlarını sovetler akimiyeti 1928-38-seneleri astı-attı, Ural ve Sibirge sürgün etti, 1944-te halqnı bütünleyin quvıp çıqarıp, ülkeler üzre darma-dağın etti. Bu qadar meşaqatlarğa oğratılğan halq kene de menligini ğayıp etmeden milliy degerliklerini direm-direm topladı, diniy ve milliy bayramlarını qayd etmege tırıştı. İşbu maqalemizde qırımtatar halqınıñ taqvimi, taqvimiy merasimleri hususında söz yürütmek meramındamız.
Bugün dekabr 22. Yılnıñ yekünlenmesine bir aftadan biraz ziyade qaldı. Dünyanıñ çeşit yerlerinde Yañı yılnı qarşılamaq içün azırlıq başlandı. Lâkin qırımtatarlar taa pek eski zamanlardan ille şu dekabr 22-Yıl gecesini aileviy bayram olaraq qayd eteler. 17-nci asırda icat etken büyük şairimiz Aşıq Ömer Yıl gecesini özüniñ "Bumı asıl saña lâyıq" şiirinde añıp keçe
"Bir yerge qoşılsa Yıl gecesi ile Nevrüz
Olmaz qara zulfiñ kibi gerdanıña lâyıq..."
Bu künniñ türkiy halqlar, şu cümleden qırımtatarlar içün de, ayrıca bir emiyeti olğanını Türkiyeniñ "Soñ sümer qıraliçesi" tamırları Qırımdan olğan Muazzez İlmiye Çığ da tasdiqlay. Mücize kibi bir şey, amma İlmiye hanım ile beş yıl evelsi İstanbulda aynı şu Yıl gecesi künü körüşip, subetleşmek şansına nail oldım ve Yıl gecesi aqqında söylediklerini yazıp aldım:
"Bugün alelhusus bir kün, yarından itibaren gece qısqarıp, künler uzayıp başlaycaq. Türkiy halqlarda küneşke büyük emiyet berile, tabiiy ki, oña sığınmağanlar.
İnançlarğa köre dekabr 22-de gece ve kündüz tartışıp, kün yeñe ve küneş yañıdan doğıp başlay. Bunı bir bayram kibi qabul eterek bayramğa Narduğan degenler. Nar — küneş, doğan. Doğan Küneş. Küneşniñ yeñişini türkiy halqlar şeñ-şeramet ile qarşılap, aqçil çam teregi altında qayd etkenler. Çam ağaçı pek yüksek. Tañrığa uzanğan bir temsil olğan. İşte kelecek yılğa Tañrıdan istegen arzu-tilekleri ile terekniñ dallarına renkli çul parçaları bağlağanlar, altına da bahşışlar qoyğanlar. Böyle yapılğan taqdirde Tañrıdan tilegenleri yerine kelecegine inanğanlar. Elbetteki bayram arfesinde evlerini temizlegenler, yañı urbalar azırlağanlar. Qadimiy türklerniñ inançlarına köre bayram aile ve eñ yaqın dostlarnen beraber qayd etilse yıl oğurlı, ömür uzun ola eken. Bayram künü birinci nevbette qartana-qartbabalar ana-balalar, öksüz bala ve yañğız insanlarnı yoqlamaq, olarnı bahşışlarnen sevindirmek adet olğan"
Qırımtatarlarnıñ taqvimiy merasimleri aqqında bayağı araştırmalar yapqan rahmetli tarihçı, ülkeşınas Refat Qurtiyev Yıl gecesi aqqında böyle malümat bere: "Qırımtatarlar bu künni bütün Qırım boylap qayd etkenler, amma çeşit yerlerde onıñ adı farqlı olğan. Meselâ, cenübiy yalı boyunda bu bayramğa Kalenda, dekabr 22-ge ise Qantar degenler. Başqa yerlerde oña Yılbaş ya da Yıl gecesi denilgen. Halqnıñ ikmetli ibarelerinde bu kün aqqında böyle denile: "Qırımda qış qantardan soñ", "Qantardan soñ qaz qozlar".
Yıl gecesinde ev bikeleri tavuq etinden ve pirniçten Yılbaş köbetesi, beyaz elva pişireler. Bayram sofrasına oturmazdan evel er kes biri-biriniñ yüzüne qazan küyesini sürtmege areket etken. Şamata, şaqa-qorata, şeñlik qopa. Qaranlıq çökken soñ oğlan balalar tonlarını ters kiyip, evden-evge "Kalenda, Kalenda, Kalenda!" diye qıçırıp yürgenler. Ev yanına kelgende: "Ay tübünde ayılım, ne berseñiz qayilim. Berseñiz oğluñız olsun, bermeseñiz taz qızıñız olsun". Ev bikesi balalarnı ceviz, tatlılarnen sıylağan. Qızlar-yigitler çıñlaşqanlar.
Bir de-bir qızğa sevda olğan yigit Yıl gecesi qıznıñ penceresine kelip, eger onıñ ocağını yaqmağa razı olsa, qudalar yollaycağını ayta. Qız razılığını bir parça kömür ile beyan ete. Bu gece er kes yahşı niyetlernen yahşı tüşler körmek arzusınen yuqlay. Sabasına tüşlerini bitaları ve analarına tarif eteler. Olar ise tüşni "Hayır eyilikke olsun!" diye diñleyler. Bu gece körülgen tüş mıtlaqa kerçekleşmesine inanğanlar. Sabasına ev bikeleri yımırta ile unnı qarıştırıp alüşke şorbası pişirgenler".
( Devamı bar )
