Bir qaranlıq tünden soñ, tañ atmadan,
Qara-Suvnı dolanam, şeer yetim.
Men tatarnıñ qadimiy, hor yurtundam,
Söyleşmege Bekirnen niyet ettim.

Qara-Suvnıñ qucağında,
Halqımnıñ qart ocağındam.
Şimdi mında Çoban-zade,
Kündüz tura sessiz, sade.
Coşqun yürek tınçlıq bermey,
Gece çıqa birley-birley
Dolana yurt şeer, köyün,
Köre ğamsız tuvğan-soyun.
Subetleşe, fikir ala,
Efkârlanıp oyğa dala.
Tañ atmadan qayta kene
O daimiy öz yerine.
Endi çoqtan arz etmektem,
Söyleşmege men Bekirnen.

Şair kündüz yañğız qalmay,
Söyleşmege fursat olmay.
Yarı gece avup mında,
Meydanda halq qalmağanda,
Ay doğğan soñ keldim men de.
Şeffaf nurlar sepilgende
Keder tolu yüregime,
Şair ile söyleşmege.
Ümüt etem, bugün Bekir
Telâşıma berir fikir.

Men Bekirniñ musafirim.
Aytılacaq bar fikirim.
Söz başladı Budapeştten,
Laf açıldı ep keçmişten,
Kelecekten em bugünden,
Subetimiz çin göñülden.
Hatırlaymız Avropanıñ
O yılları tökken qanın.

Yaş şairge tınçlıq qayda,
Dünya soñsız qarışqanda!
Çalıştı o yorulmadan
Çoq uzaqta vatanından.
Tilep yurtqa tınçlıq, aman
Maqsad etti ilim-irfan…
Şair rahat degil mında,
Yataq, qattı, suvuq oda.
Dünya qannen yuvulğanda
Yoğuruldı vatanı da.
Qarlı boran sırt taraftan
Esti yurtqa toqtamadan.

"Er tarafta zift qaranlıq,
Keder sarğan suvuq aqşam.
İç bir yerde yoq bir yarıq,
Ne bir tınış, ne de bir can…"
Pencereni kimdir çerte,
Tañ atmadan biraz erte
Şair buña eleslene…
Tekrarlana bu al kene,
Tışta afat suvuq yelde,
Pencereden bizim tilde
Çoq mulâyim davuş keldi.
Kimdir yarı sesnen dedi:
"Aydı endi turıñ sizler
Yavaş-yavaş qalqışıñız!" ¹
Aydınlaşsın şanlı izler…
Ufuq betke cılışıñız!"

"Olmasın – dep, bir ecnebiy",
Qalqtı şair, yoqlıq kibi
Zift qaranlıq odasında
Söngen edi sobası da.
Çoq dolandı, em tüşündi.
Dedi: – "Yoqsa tüşmi edi?!"
Soñ añladı pencerede
Bu qaranlıq sers gecede.
Çoq mulâyim "Anañ qayda!"
"Anañ qayda?" suali şay
Tekrarlandı qayta - qayta.
Eñ ilâhiy davuşlarday.
Yaş şairge yat ilinde,
Bu mulâyim, üsni davuş
Fısıldınen öz tilinde:
"Çıq meydanğa, yurtqa qavuş!"
Aşıq, – dedi, – dünya – avuş!"

Keçti o asret, ğurbetlik yılları
Açıldı Bekirge vatan yolları.
Esti etraftan hoş baar yelleri.
Seadetke qavuştı tatar İlleri.
Quvanç qapladı Bekirniñ yüregin,
Şair añladı milletniñ tilegin.
Açtı o yaşlıqqa ilim haznesin,
Dedi: "Bu yolnen üriyet körersiñ!
Halqına berilgen bu coşqun yürek.
Antına sadıq, ileri keterek,
Sudaqlı köydeşke: "Artıq qalq!",² – dedi.
"Bu yurtnıñ saibi – asıl halq!", – dedi.
Sınmaz bir büllürday ışığı parlaq,
Sahteden, yalandan niyeti uzaq,
Bu ilim nuruna berilgen insan,
Aq yoldan sarpmadı, bir yerde, bir an.
Kâ kete, Qazanda ders berip qala.
Kâ kele vatanğa tekrar küç ala.
Qaşğarnı dolana, Uyğurda keze,
Çuvaşta, Burâtta qardaşlıq seze.
Ufada musafir, Taşkentte oca.
Bucaqta, Qıpçaqta o özü hoca.
Bu yollar boyu sınıq baş taşları…
Çeçekler qoya, aqa köz yaşları.
Çatırdan esti hoş baar yelleri,
İlâhiy köklerden ilham selleri.
Ah, nasıl tınçlansın bu coşqun yürek.
Kelecek küreşke safdaşlar kerek!
"Salğır da yürsetir, olsa gemimiz,
Eminim – dedi – istesek epimiz!"
"Küneş nurında seniñ de aqqıñ bar –
dedi o – keçikme, köteril tatar!"
"Ezilgen tatarnıñ viyran yurtunda
İstedi: "Olsın – tayançı sırtında!"
Er ande onıñ işançlı arqası,
Milletni cetecek – "Kendi firqası" ³.
Yañarğan yurtunda aydınlıq içün
Özü de çalıştı, ayamay küçün.
Açtı alemge öz fikir haznesin,
Buña duşmanlar kenardan ne desin?
Tişin qayradı, diñlenip turdılar.
Olar turmadı, tuzaqlar qurdılar!

Siyarğan bulutlar bir baştan - başqa
Qapladı vatannı. Avalar başqa:
Sızğırdı Şimalniñ suvuq yelleri,
Taştılar Çatırnıñ "qızıl" selleri.
Urdı yalığa quturğan dalğalar,
Olarnı tutacaq bentler qayda bar..!
Qırımğa toqtavsız aqtı kelmeler
Topraqnı bölip olarğa berdiler.
Güllegen çöllerni kiyik ot bastı,
Saf göñül tatarlıq bu işke şaştı.
Qaldı bu vatan ayaqlar astında,
Duşman tınmadı, kör neler qastında:
Velige ⁴ iftira, Bekirge zorba,
(Basqında ğarezlik - tükenmez oba).
Qurşunğa tizildi yüzlep münevver,
Aydınlar ceseti toldı dereler.
Ocalar, mollalar Sibirde öldi.
Afatta milletniñ çırağı söndi.
Yurtta yabanlar ükümdar oldılar.
Tatarlar dağlarda basılıp qaldılar,
Cellâtlar qolunda ezildi millet,
Yurtında yat oldı, er künü zillet.

Uzadı subet, ay qondı cenüpte,
Bitmedi bu laf, kelecem kene de
Subetniñ esası qaldı endige,
Söz berdim Bekirge tekrar kelmege.

El-ayaq çekildi, meydan boşadı,
Davuşsız şeer boşlıqqa oşadı.
Bağçada bazı bir – miyavquş bağıra,
Qoşağın birge seyranğa çağıra.
Aq-Qaya betten cılmayıp çıqqan ay,
Kümüş nurlarnı saçmaqta, ayamay.
Boz qırlar yuquda, nevbetçi Çolpan
Ağarmış üstünde, tañ bekley ufuqtan.
Arş-ı allâğa asılğan çıraqlar,
Olarda ne keder, ne de qayğı bar,
Ülker öpkesin yaşırmay kimseden,
Dağlarnen sırdaşa renksiz töpeden.
Geceniñ der vaqtı, men kene mındam –
Bu ulu insannıñ tuvğan yurtındam.
Men tekrar Bekirni körmege keldim,
Bu sefer açacam men teren derdim...
Yürekten sevinem, göñülde eyecan,
Oylanam. Vaqıt taparmı bu insan…
Qokulı güller titregen elimde,
Men biraz tartınam kendim kelsem de.
Subetke esapsız fikirler mende
Sıqılam, közyaşım seçer yüzümde!

Dolandım şeerniñ köşe – bucağın
Qırımnıñ namlı esnaflar ocağın, –
Tuccarlar şeeri, Hanlıqnıñ şanı,
İslâm ocağı, şeyhler mekânı,
Yıqılğan Han-Cami⁵, medrese viran.
Qalmağan şeerniñ şanından nişan
Yoq bir iz Reşitten6, Qurtiyden⁷ mında.
"Vatan hadimi"⁸ nur saçqan diyarda…
Amdini⁹, Nomannı¹⁰, asrağan topraq,
Ayaqlar astında yoğrula nahaq.
Men ğarip şeerniñ alına şaştım.
Közlerim yaşlandı. Yandım, tutaştım.

Bekirge kelgende közlerim duman,
Qalmadı göñlümde akimge iman.
Aldına barıp ürmetnen baş egdim.
– İstegim – subetniñ devamı, – dedim.
Yerinden turdı. Bu edi iş çağı,
Sabırnen endi kürsüden aşağı.
Körüştik. Şairniñ öptim kolunı,
Şübesiz, men işten qaldıram onı.

– Qardaşım, – dedi – Neden başlayıq
Niyetiñ ne bugün, kel añlaşayıq

– İstegim – siz ile biraz qonuşmaq,
Bugünden, yarından fikir soruşmaq.
Ötmüşten misaller, bugünge fiyim,
Yürekni siyarttı çoq yıllıq tuyum.
Çezmeli olarnı bir çare tapıp,
Ayaqlar astında qalmayıq yatıp ..!

Çıqtıq biz Qarasuv boylap yürmege,
Yurtnıñ yarının tabirlep körmege.
Bir fasıl dolandıq etraf çöllerde,
Yabanlar biylegen öksüz köylerde.
Bekirçün bu vadiy tanış yer edi.
Biz biraz yürgen soñ şair:
– Kel, – dedi.
– Qardaşım, subetni mından başlayıq,
Faqat özara öpkeni taşlayıq.
Çıqayıq birge "Ağarmış" törüne,
O yerden bu etraf yahşı körüne"
Yoquşnı çıqqan soñ biz daa kettik,
Solhatqa barmadan menzilge yettik.

Qarşıda qaldı bu mağrur "Ağarmış",
O çoq farığan, saçları ağarmış.
Keride Ortalan çölü cayılğan.
Ortada şeer yuquda, bayılğan.
Törde qartallar mekânı – Aq-Qaya,
Ğaflet yuquda, o sırtqa yantaya.
Şarqta altın ay kâ çıqa, körüne,
Kâ kete yaslı, qarağa bürüne.

Aqşamdan tañ yaqın. Bekir bir baştan,
Kösterip qolunen, dedi, yavaştan:
"Bilesiñ, bu şeer Qarasuvbazar –
Bu mekân bizge İskitten¹¹ yadikâr.
Mında halqımnıñ biñ yıllıq izi bar
Ne içün o şimdi etile inkâr?
Qırımnıñ kendi tarihı, tili bar,
Biñ yıl bu tilde añıldı yurtlar, –
Ne içün bu şeer Belogorsk oldı,
Tarihiy öz adı aytılmay qaldı?
Yabanlar köterip kelmedi onı,
Akimniñ aldına qoymalı bunı!"

"Ey, büyük ocamız, özüñ kör bugün,
Yatlarnıñ qoşunda er kün toy - dügün.
Vatannı acuvsız yoğura olar
Bu dertke qana, nasıl bir ilâc bar!
Bugün bu yurtta çarizm kütüle,
Halqımnı yoq etmek maqsad etile.
Sen, büyük zatımız, bilesiñ bunı,
Qalbimni qalbiñnen bir olduğunı.
Oylâyıq beraber, beriñ bir fikir,
Biz neden başlayıq, keliñ birge – bir
Oylâyıq terence, oylâyıq bunı,
Yurtnı saibine qaytarmaq yolunı"

"Bu yurtnı qaytarmaq olsa bir belâ,
Onı saqlamaq – bu künde beş belâ.
Qana bir ğaye, cetekçi perverler,
Perverler başında olsaydı rehber?
Halqnı aldadı, inançın ezdiñiz,
"Küreşçim!" – dedi, boysatıp kezdiñiz.
Küreşken halqnıñ başında rehberi
Olmalı özü çin millet perveri.
Keçip şan - şüretten, mal-mülk, paradan,
Ayıra bilgen beyaznı qaradan.
Bilmeli, borcğadır yabandan bahşış,
Tölemek küç olur, ketirmez alğış!
Halqnıñ aq talabı qaldı sözlerde,
Ümütler sönmekte nursız közlerde.
Köresiz bugün közüñiz ögünde
Akim boyası deñişmey yüzünde,
Halq ile oynay, qorqutıp kerekte:
"Yurtıña aqqıñdan vazgeç!" – demekte.
Olmadı bu halqqa insaniy ürmet,
Bu – cebir, aqsızlıq, arsız aqaret!
Olurmı böylesin sözüne kirmek,
Küreşmek kerekte aldanıp yürmek.
Saqt olıñ, akim ayneci, em qurnaz,
Bilmeli buña iç aldanmaq olmaz!
Kim bu imkânnıñ farqına yetecek,
Halqnı adalet oğruna cetecek!"

"Bu aqta doğrusı ey, büyük insan!
Sabırnıñ çanağı taşmaqta çoqtan,
Derdimiz çoq ağır, köresiñ bunı,
Mında baş sebep ne olduğını –
Yabanlar bu yurtta devlet tizeler…
Çoq yıllıq niyeti – bizni ezeler.
Ğarezlik bu yolda ep zuur ete
Basqınlar zorbanen maqsadka kete.
Akim de bu yurtnı temelin söke
ikirsiz qullarnı özüne çeke.
Olarnı kendine işlete bugün.
Milliy birlik yıqıla künden-kün.
Halq oldı çoqtan yat kendi soyuna,
Bir çoqı bayğuş, közleri yuquda,
Esaret alqasın kiygen boynuna,
Tüşürip coyarım, degen qorquda"
Kim bugün halqnı yuqudan köterir,
Tañğa yetecek yollarnı kösterir?!"

"Azatlıq küreşi iç şaqa degil,
Tatarnıñ tarihı buña bir delil.
Küreş yollarnıñ cefası pek çoqtır,
Söyle sen doğrusın, ayıbı yoqtır.
Bugün bu millette bir ğaye barmı,
Ğayege vefalı, sarılalarmı?"

"Felek raimsiz, özümiz pervasız,
Qarşılıq şiddetli, devir vefasız.
Halqnıñ arzusı ateşli olsa da,
Azatlıq ümüdi yürekte qalsa da,
İstek şerbetine qatılğan zeher.
Bu yolnı açacaq qana bir rehber!
Halqımız söne. Aldadıq çoq kere,
İnanmay artıq, inanmay kimsege.
O endi özüni bitemiz sana,
Bizlerge degil, yatlarğa inana"
"Sizler bu laflardan qaçınıñ biraz,
Halqına hatime yoramaq olmaz!..
Tatarlıq – qaraman, yaşaycaq bir halq,
Keçmişi şüretli, istiqbali aq.
Olayıq özümiz yürekli, çimri,
Çalışıñ! Yatlarnıñ onuna biri
Üstünlik kösterir tatar erleri.
Niyetli bir halq ketmeli ileri!
Milletniñ negizi dört esas ikmet:
Til, vatan, mefküre ve medeniyet!
Tilni siz özüñiz berbat etesiz.
Farqlamay milletni yoqqa cetesiz.
Tilni coymaq bu - milletni yoq etmek,
Öz tuvğan halqına suiqast demek.
Böyle bir duşmanlıq yapsa ecnebi,
Halq onı ezerdi bir çibin kibi.
Til coymaq – ahırı milletni yıqa,
Yarınğa ümütni çıqara yoqqa.
Tilini yoq etken, ğarip bir millet
Yapamaz cemiyet, quramaz devlet!
Tili yoq millet – tüşkün bir sürüdir,
Çöplük deresi oññ soñ yeridir.
Böyle areket yapılsa aselet
Yatlarnıñ küçünen, bu demek – qaset!
Ya bu qasetni kim yapa kendine,
Böyle añsıznıñ duşmandan farqı ne?"
"Çoq qavğa-şamata yıllarnen beklep,
Açtırdıq vatanda biz milliy mektep.
"Milliy…" sözümiz qapıda qaldı.
Sınıflar baştan-baş tilsizler toldı.
Mında subet yoq öz ana tilinde
Kelecek nesil ğafiller elinde
On yıldır böyle bir vaziyet mında,
Çoq vaqıt coydıq biz ümüt yolunda"

"Qardaşım, men sennen razı degilim,
Esassız sözlerge coşmay göñülim.
Tilni horlağan bu – baba, analar,
Tilimizge ürmetni olar coyalar.
Er kün özüñiz on saat yabanca
Söylenip balanen soñ deysiz: "Oca,
Qolunda oquğan bizim balalar,
Öz ana tilini bilmey qalalar".

Mektepte bir saat ders alğan bala
Evdeki müitte şaşmalap qala.
Evde tuvğan til ürmette olmadan
Bu işke faydasız ne mektep, ne meydan!
Til bilir demeñiz bala mektepte
Künde bir saat til dersi keçmekle!"

"İnanam, ustaz. Tuvğan tilimiz
Milletçün olmalı ayat felimiz.
Tilni horlağan, özümiz, aile,
Til derdin çezermiz, kene o ile.
Bunı analar özünden başlasa,
Balağa tiline sevgi aşlasa.
Bilmeli yoq olsa ana tilimiz.
Elden ketecek bu aziz İlimiz!"

"Vatannı boylap yürem men er gece,
Körem bu halqta faqat bir eglence,
Aqşam başından ta saat üçkece,
Er evniñ töründe "mavı pencere",
Aile boş vaqtın mında keçire,
Barmı tüşüngen, bu sizge ne bere?
Ne keçmiş añıla, ne diniy ayat,
Yoqtır babadan balağa nasiat!
Qayda bu halqnıñ mollası, ocası,
Cemaat başı, akimi, hocası?
Halqına çıqmağa kelmese nevbet,
Camide, qavede olmasa suhbet,
Bu zatlar kimniñ artından keteler,
Kimlerniñ keyfine hizmet eteler?
Körmese, bilmese ne yapa millet,
Bu halqnıñ taqdiri kimge emanet?!"

"Aydınlar özünce, halq çette qala,
Kenceler soqaqtan terbiye ala.
Ocası, mollası – bir çala tasil,
Milliy istiqbal fikirde yoq asıl.
Ne ğaye, ne fikir, ne de ğamı bar.
Burnundan o yaqnı körmegen qullar!"

"Ya qayda bu halqta yazıcı beyler,
Olar kimlernen, ne yapıp yüreler?
"Sürgünde has eser yazılmay" dediñiz,
"Vatanda!" – diye, siz boğaz kerdiñiiz.
On beş yıl doğmadı bir yañı eser,
Sanat deseñiz ondan da beş beter.
Şekspir, Jan Jaklar demeyim iç men,
Doğsınlar arada şay bir kereden.
Qana, ne Hose ¹³, ne Balzak, Petefi ¹⁴
Önbeş yıl keçti, daa ep körünmey?
Bekledim, doğar bir yañılıq, - dedim,
Ümütüm söndi, yañılıq körmedim.
Şiiriyet alemin körem men bugün,
Ne yaza yaş dostlar oquyım er kün.
Doğrusı, mında da vaziyet beter,
Qardaşlar, añlañ siz, kütürlik yeter!
Şair halq göñlünden bermese haber,
Sözleri tillerde qalmasa ezber.
Bu ayat şairge silinmez leke,
Şiiriyet yoqluğı tilge telüke.
Siz halqqa ep bayat şeyler beresiz,
Oqulmay dey de, öpkelep yüresiz.
Qana aqiqiy bir şair vicdanı,
Onıñ halq eşqına qaynağan qanı?"

"Deñişti devir, deñişmey qaldıq biz:
Yazıcı, şair ve oca – epimiz.
Ayat ep deñişe, alem de başqa,
Yañılıq kirmedi bu eski başqa.
Küreş yılları ateşke kirmedik,
Bugün ne yazmaq keregin körmedik.
Çoqlıq ep dünki putlarğa tabına.
Zamannıñ emrinen deñişti kütle,
Bugün şairden cesaret kütüle.
Halq soray: Soñsızmı qaranlıq gece…
Ufuqqa ketken yol nereden keçe?
Şairde olmasa curat, ğaye
O kendi halqına ne bere bile!"

"Men tekrar tilge qaytmaq isteyim,
Fikrimniñ açığı mına ne deyim:
Olmasa tilge ne sevgi, ne ürmet
Biliñ ki, yoq ola muqaddes variyet!
Til yoq oldıqça, vatan havf astında,
Duşmanğa fursat - bu soñki qastına.
Tuvğan til milletniñ muqaddes işi.
Kenardan yardım beralmaz yat kişi.
Tilni iç yatlarğa işanmaq olmaz.
Bu havflı allardan qaçınıñ biraz!"

– "Biz: "Til!", "Vatan!" – dep, qırq yıl küreştik,
Qurbanlar berdik, vatanğa iriştik.
Biz milliy mektepten bekledik bir iş,
On yıldır bu işte körülmey yeñiş.
Tiline qadirsiz ocalar, mına . . .
Bugün de vaqıt keçire boşuna"

"Bu yolda mesele halqnıñ qolunda,
Añlañ siz, çalışıñ, ayat oğrunda.
Qartbaba, qartana, kelin, kiyevler,
Körem soy-aqraba, daa birevler,
Epiñiz birlikte torunlar ögünde,
Suhbet etesiz yabannıñ tilinde.
Yarınnı oylap hatadan qaçmaysız,
Başıñızğa toqmaq – siz qazaq asraysız"

"Bizde eskiden qalğan bir duyğu bar,
Ecnebiy til bilse - oña etibar,
Bilmese qorqamız, cail qalacaq,
Qazaqça ögrense adam olacaq.
Biz bu fikirni özara gizleymiz,
Körüne, bundan elveriş izleymiz.
Kim bile, bunı farqlaymı bu insan
Tilini nefsine bergenin qurban!"

"Unutmañ, til ana köksünden başlay,
Tilge çin sevgini aile aşlay.
"Maarifçi" – deysiz, "Ocalar şurası"
Türkiye yardımı, polâk parası,
Beklemeñ bu işte, siz çetten yardım,
Özüñiz atıñ niyetli bir adım.
Müimi halq özü bilmeli bugün,
Tilsizlik derdiniñ amansız soñun.
Ümütim çoq büyük, daa keç degil,
Elbette demeyim mesele yeñgil,
Eminim, vaziyet olur bam-başqa –
Analar-babalar bir baştan-başqa,
Ocalar, mollalar el-elge berip,
Köylerde cemaat qulaçın kerip,
Berilse bu işke maqsad etip halq
Bu dertniñ astından çıqılır mutlaq!"

"Bu işniñ teşkili mesele bugün,
İşandıq reberler alır, – dep ögün.
Liderler mında da ğamsız oldılar,
Kütleden ayrıldı, çette qaldılar.
Biz tuvğan tilniñ qadrini bilmedik
Bu aqta qayğını devletke yükledik.
Akimden sorsañ dey: "Sizde epsi bar,
Bağçası, mektebi, namlı ocalar
Naziri, deputat, müdirler tamam",
Vaziyet deseñ eski tas, şu amam!".

– "Eger yapmasa reberler başlıq,
Nevbette bar sizde ileri yaşlıq.
Bugün bu işni er evden, azbardan, –
Başlamaq kerek toylardan, bazardan.
Balalar bağçası, mektep azbarı
Üstünden olmalı cemaat nazarı.
Bilmeli bugün er insan, er bir can
Tiline hor baqqan kendine duşman!
Til bugün – milletniñ vatan küreşi,
Tilni saqlamaq – umumiy halq işi.
Til bugün – vatannıñ toprağı, taşı.
Tilsizlik ketirir soñsız közyaşı!
Tildir – milletniñ ebediy yoldaşı,
İcadiy varlıqnıñ sadıq safdaşı!
Milliy til yoq olsa – yoq artıq tarih.
Tilsizniñ yoluna tökülmez yarıq.
Başlañız, aşıqıñ daa keç degil.
Kelişiñ, birleşsin göñülnen göñül.
Ögreniñ, ögretiñ keñ qulaç keriñ
Kelecek nesilge siz ayat beriñ!"

"Tilge sadıqlar yoq degil ayaqta,
Bazarda, toylarda söz ketse bu aqta
Bazı bir tilsizge yapılsa tazir,
Bu unsur arlanmay qavğağa azır
Medeniy vastamız – "mavı pencere".
Tildeki alnı açmadı bir kere.
Kontsertler bere, tebrikler tarqata,
"Ayneni" çala, gençlerni yuqlata.
Medeniy maqsadçün berilgen ekran,
Qıdırmaq kerek bu dertke bir imkân!" 

"Qardaşım, bu işte cesaret kerek,
Tapılır vicdanı qaynağan yürek?!
Ayt, halqqa berilgen vadeler qayda,
Kim bugün cevaplı millet aldında?
Men körem, yüzlep mothaylar alayda
Şahsiy işine bir fursat qollay da,
– Vekilmiz! – diye ep boğaz kereler
Halqnıñ aldında boy satıp yüreler.
Sizler olardan esabat sormağa,
Sıra kelgende tertipke qoymağa,
Cürat etmeyip devletke sıltaysız.
Özara dava - bir-birin qıstaysız.
Ükümet bergen radio bar sizde,
Mavı pencere on beş yıl eliñizde.
On beş yıl radio-tele kösteriş,
Söyle sen, yaptımı bu yolda bir iş?
Maarif naziri, İdare müdiri
Cevaplı degilmi bular er biri?
Milliy mecliste bar mahsus İdare
Halqnen subette oldımı bir kere?
Nege bu alnı körmeyler, bilmeyler,
Çetten "men-menlik" satqan tenbeller!
Yeter, keñeşiñ, keliñ bir qararğa
Ğamsız insanlar çekilsin kenarğa!
Sizde bar ocalar, tasilli yaşlıq,
Yol açıñ olarğa, yaparlar başlıq.
Tilden ders bersin o mavı pencere,
Üykenler içün aftada üç kere.
Tarihtan haberler, dinden subetler
Alimge, akterğa tiysin nevbetler,
İlmi, Zekiden oqulsın parçalar,
Cemaat tilsizlik buzunı parçalar!"

"Halq qaydan alsın böyle bir cesaret,
Onı söndürdi çoq yıllıq esaret.
Millet ögrendi işten baş tartmağa,
Eñ aziz hizmetni baştan atmağa.
Cüratı qalmadı fikir etmege,
Keñeşip, birleşip birge ketmege.
O çoqtan alıştı, oña birden bir
Er işte töpeden kelmeli emir.
Lâkin iç sır degil, töpede fikir
Doğmay, olmasa ucunda bir kelir.
Halq özü bir lâyıq fikirge kelse,
Kerekli tedbirni ortağa sürse-
O mıtlaq kereksiz tedbir sayıla;
Teşebbüs saibi asi tanıla.
Cemaat on yıldır, böyle bir alda
Qaldı o dört yaqtan qapalı yolda."

"Telâşqa berilmeñ, niyetli olıñ,
Maqsadqa doğru beraber yol alıñ.
Halq bunı farqlar, işke kirişir
Çoq keçmey mıtlaq maqsadqa irişir.
Eminim, künden–kun yaraşır ayat,
Milletke keñ quçaq açar tabiat.
Diktorlar bu tilde çıqışlar yapar,
Yırcınıñ yırları yürekke yatar.
Mecliske köylü qabulğa kelgende
Rehber de subetin başlar bu tilde.
Sevinir vatan, dağ-deñiz, qırlar,
Selâmlar bizni kökteki yıldızlar.
Şeit - erenler selâmlar halqını
Quvançle derler: "Halq ala aqqını!".
Vatan da bilir saibi kelgenin
Öz baba yurtunda ayat örgenin.
Eminim, destanlar yazılır bu tilde,
Filmler nam berir alemde, ilde,
Milletni basqan sedlerni yıqarsız
Qanunlar yazar, alemge çıqarsız.
Amdiler, Eşrefler çıqar bu İlde,
Opera, romanlar yazılır bu tilde.
Bu tilde ne qadar sır bar bilirsiz
Ayat ne qadar yaraşıq, körersiz!"

"Ey, büyük ocamız, sennen çoq razım,
Keçikmey bu yolda atarmız adım.
Tenbihiñ mıtlaqa halqıma yeter.
Teklifiñ yerince, o qabul eter!
Fikirsiz insanlar feline uyup,
Biz ayat incisi – bu tilni coyup
Qabuğı qırılğan terekday qurup,
Ketmemiz ayattan kendine qol urup!"

"Er aqşam kezem men şeer bağını
Körmektem etrafım - insan aqımı.
Şay vaqıt keçmekte mında boşuna,
Yazıq körmeyim atını qoşuğa
Bugünden beslegen bir millet erini,
Qıdırıp ayatta kendi yerini,
Tüşünip bugünden aq yolğa çıqqan.
Negedir kimsede titremey vican.
Mında yaşağan ne qadar qardaş bar
Birinde sezilmey birlik, iftihar!".

"Azizim, sen deysiñ, yoq milliy ğurur,
O qaydan kelecek, halq olsa soqur.
Bilmese keçmişin, ecdadın adın,
Kelecek oğrunda atmasa adım.
Hayalda olmasa milletniñ işi
Qaraman tarihi, kendi keçmişi.
Manqurtlar bağçası turmay güllene,
Halqnıñ şüreti kettikçe kirlene,
Mında da tüşünmek pek kerek bizge
Bir çare tapıp başlamaq "likbezge" ¹².

"Bazı bir tarsıqıp çıqam Meydanğa
Rastkelem köydeşke, tanış insanğa.
Sorayım, bilmeyler babasın köyün.
Körse de tanımay aqraba - soyun.
Qızlarmız yollarda, köbek tışta,
Etek tizden, yuriş bu turuşta.
Qana bu halqnıñ öz milliy kiyimi?
Anteri, fesi, bel bağı, tuyumi…
qaftanı, qalpağı, şertli quşağı,
Esapsız yaraşıq ketirgen o yağı…
Azmı bilgenler, başlasa tikecek
Olsa halq kiymekni adet etecek.
Bularnı tüşüniñ, olar bizde bar.
Çıqarıñ körsinler, milliy iftihar!
Ayat – bu! Mında ileri ketmeli,
Eskini coymay yañartıp kütmeli!"

"Azizim pek doğru, bizde epsi bar,
Yoq faqat qıymetin bilgen insanlar,
Maqsadle milletin şanın kötergen,
Yaşlıqnı ögretken, ğururnen yürgen".
"Muyezin er saba tınçlıknı yara,
İslâm ümmetin namazğa çağıra.
Körem eki zat - muyezin ve molla
Namazın qılıp, keteler yoluna.
Qayda bu cemaat? Camiler bom – boş
Bu alnı körgen yatlarnıñ göñlü hoş!".

"Yetmiş yıl dinsizlik milletni bozdı,
Şimdi bir bilinmez dindarlıq qozdı.
Birine "Vahabi" dedik özümiz,
Digeri nasıldır bilinmez "…tahrir"
Kimsege ötmey bizim aq sözümiz
Bilmem ne kösterir bizlerge Taqdir.
Qartlar inaden sözünden dönmey,
Yaşlıq da özünce ögütke könmey.
Müftiyat acele emirler ala
Cemaat bölüne, cami boş qala".

"Ya bayram künü namazdan qaytırken,
Hastalar, qartlarnı yoqlap ketmeden,
Sofralar qurula ortada yemek.
Körem, ne duva, ne bayram ne demek,
Ortada aq, qızıl tolu şişeler,
Baba, balası, torunlar içeler.
Qadeler qolda, hayırlav yañğıray,
Alladan qorqmay, qomşudan tartınmay.
Bu nedir, sizler dindenmi döndiñiz,
Nege siz Alla qorqusın kömdiñiz?"

"Caillik, azizim, caillik kene,
Biz hatır saya, urmaymız yüzüne.
Ekseri halqımız din nedir bilmey
İslâmğa sarılıp şifasın körmey
Günahtan qorqmay, rezilden qalmay
Etrafqa qaramay, bir ibret almay.
Diniñni küt deseñ, tazir alırsıñ,
İçkige berilme! – deseñ zalımsıñ,
Gazet al deseñ! – sen duşman olursıñ
Soyuñ – sopuñnen belâğa qalırsıñ.
Maqta sen onı pekinsin caillik,
Kim añlar bunıñ olğanın hainlik!"
Ne alla yoluna bir hızmet ete
Ne Tañrı rızqınıñ qadrine yete.
Nefisi peşinden onıñ bar hızmeti.
Aşamaq yaşamaq - esas niyeti"

"Ne yazıq, ne yazıq! Men buña yanam,
Çalışmaq kerek bu halqnen, inanam!
Qardaşım, ne deyim, laf çoq, vaqıt az,
Birleşiñ, tüşüniñ bu aqta biraz.
Toylarnı añarmız kelecek sefer
Körem yoruldıñ bugünge yeter.
Qaytmağa vaqıt, yerimde olayım.
Seni ozğarıp işimde qalayım.
Sözlerim halqıma ağır kelmesin,
Selâm ayt, kimsesiz qaldıq, demesin.
O ulu ecdadlar, şeit, erenler,
Allanıñ emri - vatanda yüreler.
Er bir adımda aq niyet bar ekeç,
Ruhları sizle, unutmañ erte-keç.
Bu vatan bizimdir, añlañ siz, bunı,
Söndürmeñ vatançün küreş otunı!
Toplañ siz yurttan çette qalğanlarnı.
Vatan! – dep, ğurbette ağlağanlarnı.
İlâhiy yardımcı olur küreşte.
Olsaq biz özümiz birlik bu işte!
Duşman ayqırsa, ayqırsın, maña baq,
Bu topraq bizimdir, o bizni saqlar.
"Vatan!" – dep küreşken niyetli bir halq
Nesiller aldında borcunı aqlar!
Biliñ ki, bugün iç yañğız degilsiz,
Qaraman bir halqnıñ nesillerisiz.
"Şanlı bir tarihnen sizge baqqan bar,
Olar aq kefinli cesür ecdadlar:
"Bu mesül künlerde bizim torunlar
Ne yapar eken" – dep baqıp turalar ¹⁵"

2005 s. aprel – iyün. Bağçasaray.