YAŞ TATAR YAZĞIÇLARI CIYINI
İstanbuldaki ilk Qırımtatar talebe cemiyeti olğan Qırım Talebe Cemiyeti 1909 senesiniñ Yanvar (Ocaq) ayında qurulğan edi. Bu cemiyetniñ idaresinde Noman Çelebicihan, Cafer Seydamet ve Alimseyit Cemil bar edi. O vaqıtlarda Galatasaray litseyinde oquğan Bekir Sıdqiy Çobanzade de cemiyetniñ azaları arasında edi. Bu yaş talebeler arasında edebiyatnen alâqalı olğanlar da bar edi. Bular Qırımtatar edebiyatınıñ belli ve meşhur edebiyatçılarından olacaq Mehmet Niyazi, Habibullah Temircan Odabaş, Noman Baybörü ve Bekir Sıdqiy Çobanzade edi. Bu edebiyatçı talebeler Qırım Talebe Cemiyetiniñ astında “Yaş Tatar Yazğıçları Cıyını” adında bir edebiyat cıyını qurdı. Bu cıyın İstanbulda qayd etilgen ilk Qırımtatarca kitaplarnı neşir etti.
Yaş Tatar Yazğıçları Cıyını içinde Noman Çelebicihannıñ belli hikâyesi Qarılğaçlar Duası, Çobanzadeniñ Anañ Qayda ve diger Qırımlı talebelerniñ şiirleri olğan Yaş Tatar Yazıları adında bir kitapçıq neşir etti. Bundan başqa Habibullah Temircan Odabaşnıñ Altın Yarıq adında bir şiir kitapçığı ve Qırımlı talebelerniñ şiirleri toplanğan Şiirler Cönkü adında bir kitapçıq daa neşir etti. Bu kitapçıqlarda yer alğan hikâye ve şiirler Qırımnıñ Orta Yolaq ve Çöl şivelerinde yazılğan edi.
Yaş Tatar Yazıları
Yaş Tatar Yazğıçları, Qırımtatar tili ve edebiyatınen alâqalı maqsatlarnı Yaş Tatar Yazıları adındaki kitapçıqta şu şekilde qayd etken:
“Yaş Tatarlar, Yaş Tatar qızları, şimaldeki qardaşlarınen el elge verip Tatarlıqnı, Tatar tilini dünyanıñ soñuna qadar yaşatacaq, yükseltecek, kötüreceklerdir. Biz bunı pek sağlam olaraq ümüt etemiz.” (s. 48.)
Yaş Tatar Yazğıçlarından ve soñ Emel Mecmuasınıñ isim babayı Mehmet Niyazi
Yaş Tatar Yazıları ve Altın Yarıq adlı kitapçıqlar 1912 senesinde neşir etildi. Yaş Tatar Yazıları, Bekir Sıdqiy Çobanzadeniñ Anañ Qayda? şiirinen başlap Noman Çelebicihannıñ meşhur Qarılğaçlar Duası hikâyesinen devam ete. Ondan soñ Mehmet Niyaziniñ Oylav şiiri kelgende, Hasan Mirza Çergeyevniñ Taqdir şiiri onı takip ete. Bu şiirlerden soñ kelgen Batır Geray adındaki hikâye “Şimal Tatarlarından H. (Ha arfi) H. (Hı arfi)” olaraq imza etilgen. Afsus ki, bu arifnen qayd etilgen kişiniñ kim olğanını tapamadıq. Bu qısqa hikâyeden soñ Noman Baybörüniñ Togrı Söz Yerge Tüşmez, Ali Haydarnıñ Çoban ve Habibullah Temircan Odabaşnıñ Sabancınıñ Topraqqa Maqtavları adlı şiirleri kitapçıqta yer alğan.
Yaş Tatar Yazğıçlarından Habibullah Temircan Odabaş
Bu şiirlerden soñ kitapçıqta Yaş Tatarlar Yazğıçlarnıñ maqsadını aytqan “Oquyucılarımızğa” dep başlanğan bir qısım bar. Mında Qırımtatarcanıñ artıq unutılmağa başlanğanını ve Qırımtatarca kitaplarnıñ neşir etmek kerek dep yazılğan. Bunı körgen Yaş Tatar Yazğıçlarnıñ tuvğan tili yaşatmaq içün Altın Yarıq ve Yaş Tatar Yazıları adlı kitapçıqlarnı neşir etkeni aytılğan.
Habibullah Temircan Odabaşnıñ Altın Yarıq adındanki şiir kitapçığı
“Beş on yaş Tatar cıyıldıq, aramızda Yaş Tatar Yazgıçları Cemiyeti adında bir cemiyetni yasadıq. Tilegimiz, Türkiyede, Bulgaryada, Romanyada, Qırımda hiç qulaq asılmağan, unutılmaq istenilgen Tatar tilini uyandırmaq, canlandırmaq, yaşatmaqtır.” (s. 47.)
Yaş Tatar Yazğıçları Cıyınınıñ, Qırımtatar Milliy Qurultayınıñ ötkerilmesinden 5 sene evel 1912 kibi bir senede ve İstanbulda bularnı aytması çoq müim vesiqadır. Qırımtatar milliy küreşiniñ fikriy tamırlarnı ve tarihi baqımdan belli aytuvlarnı bizge körsete. Edebiyatçılar ve tilciler için de Qırımtatar tiliniñ o vaqıttaki vaziyetni ve kelimelerniñ Arap urufatında nasıl yazılğanını körsete. Bundan sebep bu kitapçıqlarnıñ tarihçiler ve edebiyatçılar tarafından akademiyada çalışılması kerek. Milliy küreşimizniñ yolbaşçılarınıñ İstanbulda talebe ekende oylavlarını ve maqsatlarını halqımızğa daa yahşı añlatmaq içün bu kitapçıqlarnıñ yañıdan neşir etilmesi de tuvğan tilge faydalı olur, dep tüşünem.
Netice olaraq kene Yaş Tatar Yazğıçlarından bir aytuv bereyim:
“Biz bu kün yalnız tilimizni, yani Tatarlar içün Tatar tiliniñ ne qadar gerek bolganıñı añlatıp bolsaq, özümüzni bahtiyar dep bilecekmiz. Tatarlar, gökoğulları, ancaq Tatarlıqları, öz tillerinen yaşap bolur.” (s. 48.)
Saylanğan Bibliyografiya
Kırımlı, Hakan. Kırım Tatarlarında Millî Kimlik ve Millî Hareketler (1905-1916). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2010.
Odabaş, Habibullah Temircan. Altın Yarıq. İstanbul: Matbaa ve Kitabhâne-i Cihân, 1330 (1911/1912).
Yaş Tatar Yazğıçları Cıyını. Yaş Tatar Yazıları, İstanbul: Tevsi-i Tabiat Matbaası, 1330 (1911/1912).
