Tuvğan Til Saytımıznıñ İlki Yazısı
Sayğılı dostlar…
Çoq vaqıttan berli tüşüngenimiz, amelge keçirmek içün bu mevzunıñ mütehassıslarınen aqıl tanışqanımız ve niayet başlamağa qarar bergenimiz tilimiz, edebiyatımız, medeniyet ve sanatımıznıñ qorçalanıvu, tanıtılıvu, ögretilüvi ve inkişafı hususında faaliyet kösterecek ve eñ muim organlardan biri olacaq internet saytımıznı “tuvgantil.kirimdernegi.org.tr” adresinde 2020 yılı 18 Mayıs tarihinde çalıştırmağa başlaycaqmız.
Saytımıznıñ koordinatorları mevzularını bilgen, tecribeli ve çalışqan arqadaşlarımız Oya Deniz Çonğar ve Ömer Özelge başarılar tileymiz. Bu emel yolunda öz zenaatlarında mütehassıs olğan alimler, gazetacı ve sanat ve medeniyet saasında faaliyet köstergen, tuvğan qırımtatar tilimizde tüşünip, yazıp, çalışqan dostlarımıznen beraber yürecekmiz.
Aslında yazacaq, aytacaq çoq söz bar… Lâkin biz bu yerde sözümizni eñ belli şiiriniñ adını saytımızğa başlıq etip alğanımız büyük alim, türkolog, Qırımtatar Edebiyatı ve Tiliniñ büyük ismi, milliy hareketimizniñ yolbaşçılarından biri Şehit Prof.Dr. Bekir Sıdqıy Çobanzadeniñ “Tuvğan Til” degen şiirine qaldırmağa isteymiz. Yapmaq istegenlerimiz ve nasıl yapmaq kerek olğanı bu acayip şiirniñ satırları arasında saqlanğandır.
Qırım Dernegi
Tuvğan Til
Seni men Qırımda, Qazanda taptım,
Cüregim qaynağan, taşqanda taptım...
Cat elde muğayıp, açınıp cürgende,
Ümütim, hayalım şay tüşip çürgende,
Moynuña sarıldım dertimni aytıp,
Bir güzel sözüñmen özüme qaytıp...
Cırlarıñ bolmasa, maneñ bolmasa,
''Curd'' degen sözüñmen cürek tolmasa,
Ah, nasıl cürermen ğurbet yaqlarda,
Tanışsız, bilişsiz yat soqaqlarda?..
Bilmiymen - Türükmi, Tatarmı adıñ…
Bek yaman tatlısıñ, Tañrıdan tadıñ…
Türük de, Tatar da seniñ sözleriñ,
Ekisi eki çift muñlu közleriñ...
Viyana ögünde, Qazaq içinde
Barabar cırladıq Hindlerde, Çinde...
Añlasın bir seni, düşman da süyer,
Bir canıq sözüñmen cüregi iyer...
İstiymen özüñni her yaqta körmek,
Her yerde inciñden destanlar örmek...
Quşlarğa, qaşqırğa üyretsem seni,
Sen bolsañ öksüzniñ köñülden süygeni.
Camige, mihrabğa, sarayğa kirseñ,
Deñizler, çöllerniñ çetine erseñ...
Seniñmen duşmanğa yarlıqlar yazsam,
Qaruvlı sözüñmen köñlüni qazsam...*
Qabrimde melekler sorğu sorasa,
Azrail tilimni biñ kere torasa, -
'Öz tuvğan tilimde ayt mağa!'' dermen,
Öz tuvğan tilimde cırlap ölermen...
Köñlümni qayğılar kemirip turğanda,
Halqımnı tınışsız yıldızı urğanda,
Tuvğan til, - başqası aqlıma kelmiy,
Bir büyük sırımsıñ, duşmanlar bilmiy…
Budapeşte, 01.06.1918
Qırımnıñ büyük ses ustalarından Rıza Yusufnıñ sesinden Tuvğan Til şiiri
Tuvğan Til - Rıza Yusuf
LUĞAT
Tapmaq: Bulmak
Cüregim: Yüreğim
Cürek: Yürek, kalp
Cat elde: Yabancı yerde
Cat-yat: Yabancı
Muğaymaq: Üzülmek, mahzun olmak, sıkılmak, gam çekmek
Cürgende: Yürürken
Cürmek: Yürümek
Çürmek: Çürümek
Çürgende: Çürüdüğünde
Moynuña: Boynuna
Qaytmaq: Dönmek
Aytmaq: Söylemek
Cır: (Qırımtatar) şarkı, türkü, ır
Cırlamaq: Şarkı, türkü söylemek
Ğurbet yaqlarda: Gurbet ellerde
Yaq: Yaka, taraf
Muñlu: Üzgün, bunalmış, sıkıntılı, endişeli
Süymek: Sevmek
Cüregi iyer: Kalbi yumuşar
Qaşqır: Kurt, çakal olarak kullanımı da var
Çet: Kenar, sınır, hudut
Çetine erseñ: Sınırına ersen
Yarlıq: Hanların fermanı
Qaruv: Güç, kuvvet (göz için “fer”)
Toramaq: Doğramak
Tınış: Soluk, nefes
Tınışsız: Bir anda, soluk almaya vakit kalmadan
(*) Qırım Mecmuasında “Qaruvlı sözüñmen köñlüni qazsam” dizesi “Sözüñmen oñmaznıñ köñlüni qazsam” şeklinde yer almaqtadır
(İsmail Otar, Kırımlı Türk Şair ve Bilgini /Bekir Sıtkı Çobanzade, Mayıs 1999, İstanbul).
